 |
ارديبهشت روز از ماه ارديبهشت
دوم ارديبهشت
جشن گلها
|
اهورامزدا ياران ارديبهشت را پاداش مي‌دهد
تهران _۱ اريبهشت
1384_ ميراث خبر
گروه فرهنگ، آرزو رسولي: غالبا ارديبهشت ماه
را در سراسر ايران اوج زيبايي بهار مي‌دانند
و در ايران قديم، در اين هنگام از سال، در
ستايش از زيبايي‌هاي طبيعت جشني برگزار مي‌شد،
به نام «ارديبهشتگان».
«بر‌افكنداي صنم ابر بهشتي / زمين را خلعت
ارديبهشتي» (دقيقي).
همان گونه كه از نام اين جشن بر مي‌آيد،
ارديبهشتگان از زمره جشن‌هاي همنام شدن روز و
ماه بود. روز سوم هر ماه به نام ارديبهشت، اين
امشاسپند نظم و راستي، خوانده مي‌شود و اين
روز در ماه ارديبهشت مصادف است با جشن
ارديبهشتگان. اين جشن كه امروزه زردشتيان آن
را نوعي جشن زيست محيطي مي‌دانند، در اصل در
ستايش از ارديبهشت امشاسپند بوده است و يشتي
نيز در اوستا به اين امشاسپند اختصاص دارد.
در دين زرتشت، از هفت وجود يا «جلوه» خدا سخن
رفته است كه خدا آنان را برحسب اراده خود
آفريد. آنها عبارتند از: سپند مينو (=روح
نيكوكار)، بهمن (=انديشه نيك)، ارديبهشت (=راستي)،
شهريور (=شهرياري مطلوب)، سپندار مد (=اخلاص)،
خرداد (=كمال) و امرداد (=بي‌مرگي) . مشخصه اصلي
خدا «روح نيكوكار» يا «آفريننده» است. اين
مشخصه منحصرا به خدا تعلق دارد اما جلوه‌هاي
ديگر، تجلياتي از خدا هستند كه در هر کدام از
آنها، انسان مي‌تواند سهيم باشد. اين جلوه‌ها
وسيله‌هايي هستند كه خدا را به انسان و انسان
را به خدا نزديك مي‌كند. از گفته‌هاي زرتشت
چنين بر‌مي‌آيد كه به واسطه «انديشه نيك»
است كه آدميان راه «راستي» را دنبال مي‌كنند
و به «كمال» و «بي‌مرگي» دست مي‌يابند و بدان
وسيله به «شهرياري» مي‌رسند.
امشاسپندان در بردارنده احساس آرمان‌هاي
والا و انديشه‌اي عميق‌اند و از اين ميان،
ارديبهشت زيبا‌ترين امشاسپندان است (به نقل
از اوستاي جديد)ارديبهشت از صورت پهلوي ardwahi?t
و اوستايي a?a.vaqhi?ta به معناي «بهترين راستي و
پرهيزكاري» است. ارديبهشت پس از بهمن و
سپندمينو، بر‌ترين امشاسپند است و در‌گاهان
زرتشت اهميت بسيار دارد. آنان كه ياران
ارديبهشت‌اند، بهترين پاداش‌ها را دريافت
خواهند كرد (يسناي 49، بند 9). اهورامزدا او را
از نيروي خرد خويش آفريده است (يسناي 31، بند 7)
و پدر اوست (يسناي 47، بند 2). ارديبهشت نگهبان
مرغزارهاست و مردم پرهيزگار در مرغزار‌هاي
او و بهمن به سر مي‌برند (يسناي 33، بند 3) و
اهورامزدا به هنگام آفرينش به ياري او گياهان
را برويانيد (يسناي 48، بند 6).»
ارديبهشت در برابر ناراستي قرار مي‌گيرد،
همچنين نماينده قانون ايزدي و نظم اخلاقي در
جهان است.
آنچه را كه هرمزد توسط بهمن آفريده است، به
ياري ارديبهشت افزايش خواهد داد (و يسيرد 11،
بند 4). سخن درست گفته شده، آيين خوب برگزار شده،
گندم بسامان رشد كرده و مفاهيمي از اين نوع،
نشانه‌اي از ارديبهشت دارند.
او نيايش‌ها را زير نظر دارد. آنان‌كه «اشه»
را نمي‌شناسند و ارديبهشت را خشنود نمي‌كنند،
از بهشت محروم‌اند. زيرا از كل نظم خدا خارج
شده‌اند. پارسايان نيايش مي‌كنند تا بتوانند
راه اين فرمانرواي بهشتي را دنبال كنند و در
بهشت پر از شادي او به سر ببرند. از اين رو،
مومنان را «اشون» يعني «پيرو اشه» مي‌نامند.
او ازميان برنده بيماري، مرگ، جادو‌گر و
حشرات موذي يا خرفستران (يشت 3، بندهاي 14، 15، 16،
17) و نگهدارنده نظم در روي زمين است. ارديبهشت
حتي نظم را در دوزخ نيز نگاه مي‌دارد و مراقبت
مي‌كند كه ديوان ، بدكاران را بيش از آنچه
سزاوار آن‌اند، تنبيه نكنند. اين امشاسپند
بنابر اوستاي جديد، مذكر است.
ارديبهشت دشمن ديو خشم است (يشت 19، بند 46). اما
دشمن اصلي او اندر (> andar ايندره indra) است. اندر
از كماله ديوان و «روح ارتداد»در انسان است
و ارتداد چيزي است كه انسان را از قانون و نظم
خدا دور مي‌سازد، پس اندر ضد نظم و ترتيب است.
هر يك از آفرينش‌ها متناسب با مراحل آفرينش
به يكي از امشاسپندان مربوط است. آفرينش آتش
كه در همه وجوه هستي ساري و جاري است به
ارديبهشت، مظهر نظم جهاني، اختصاص دارد. در
كتاب پهلوي بندهشن، آنجا كه امشاسپندان را
به ترتيب مي‌شمارد، مي‌گويد: «سديگر از
مينويان ارديبهشت است. او از آفرينش جهاني آتش
را به خويش پذيرفت.»
ايزد آذر، ايزد سروش و ايزد بهرام از همكاران
و ياران امشاسپند ارديبهشت شمرده مي‌شوند.
بنابر بندهشن، گل «مرزنگوش» يا «مرزنجوش» نيز
(گلي خوشبو به رنگ سفيد مايل به سرخ) مخصوص
اوست. اين امشاسپند در اشاعه دين زرتشت نيز
نقش مهمي ايفا كرد. هنگامي كه زرتشت دين خود را
به گشتاسب شاه عرضه كرد، ارديبهشت امشاسپند
به همراه بهمن امشاسپند و ايزد آتش خود را به
او نماياندند تا ترديد را از انديشه او
بزدايند و حقانيت اين آيين را روشن سازند.
نماز معروف «اشم وهو» را نماز اشه يا ارديبهشت
نيز گفته‌اند، چرا كه معناي آن چنين است: «راستي
، بهترين نعمت و مايه سعادت است. سعادت از آن
كسي است كه خواستار بهترين راستي است.»
به اين ترتيب، پيرو ارديبهشت سعادتمند خواهد
شد و با خواندن دعاي او، آفات و بلايا را از
خود دور خواهد ساخت.
امروزه، جشن ارديبهشتگان همچون گذشته برگزار
نمي‌شود. امسال در اين روز كه در تقويم رسمي
كشور به دليل وجود ماه‌هاي سي و يك روزه مصادف
با جمعه، دوم ارديبهشت مي‌شود، تنها مدرسه
فيروز بهرام تهران جشن كوچكي از ساعت 6 بعداز
ظهر با برنامه كودكستان‌هاي زرتشتي برگزار
خواهد كرد.
منابع:
آموزگار، ژاله (1374). تاريخ اساطيري ايران.
تهران: سمت.
بويس، مري (1374). تاريخ كيش زرتشت، جلد 1، ترجمه
همايون صنعتي زاده. تهران: توس.
بهار، مهرداد (1378). پژوهشي در اساطير ايران،
چاپ سوم. تهران: آگه. پورداود، ابراهيم (1377).
يشت‌ها، جلد 1. تهران: اساطير.
هينلز، جان (1371). شناخت اساطير ايران، ترجمه
ژاله آموزگار، احمد تفضلي. تهران: نشر چشمه _
كتابسراي بابل.