Saal

عكسها از مراسم جشن خوانى بمناسبت سر سال روانشاد كيخسرو خسرويانى (راستى) در مجتمع ماركار تهرانپارس

یکی از پرسش‌هایی که از دیرباز همواره در ذهن بسیاری از غیر زرتشتیان و گروهی از زرتشتیان نیز مطرح بوده، علت «دخمه‌گذاری» درگذشتگان در ایران باستان و هزاران سال پیش است.
برای پاسخ دادن به این پرسش، برخی از اندیشمندان و پژوهشگران چه زرتشتی و چه غیرزرتشتی، به واکاوی و جست‌و‌جوی شرایط زندگی و آب و هوایی ایران در دوران باستان پرداخته‌اند و توانسته‌اند پاسخ‌های منطقی برای این پرسش بیابند. پاسخ‌هایی که نشان می‌دهد نیاکان ما چگونه توانسته‌اند از شرایط مکانی خود به گونه مناسبی بهره‌برداری کنند و با امکانات موجود با درگذشتگان خود رفتار کنند.
آنچه در پی می‌آید حاصل پژوهش و بررسی زنده‌یاد موبد «اردشیر آذرگشسب» است. وی در این مطلب ابتدا به چند روش مرسوم رفتار با مردگان که عبارتند از «به آب انداختن»، «سوزاندن» و «دفن» در خاک اشاره می‌کند و آن را حاصل شرایط زیست در کنار دریا، جنگل و مناطق کویری می‌داند. این روحانی زرتشتی سپس به علت «دخمه‌گذاری» در ایران باستان می‌پردازد و در این زمینه می‌نویسد:
ما ایرانیان همانند هندی‌ها و بسیاری از ملت‌های اروپایی از نژاد بزرگ آریان هستیم پدران و اجداد همه این ملت‌ها در روزگاران بسیار دور در سرزمینی زندگی می‌کردند که به گواهی اوستا، کتاب مذهبی زرتشتیان، ایران ویج نامیده‌می‌شد.
از روی نوشته‌های اوستا این‌طور نتیجه می‌گیریم که ایران ویج جایی بوده بسیار سرد، به حدی که در آنجا ده ماه در سال هوا سرد و زمین یخبندان بوده و تنها دو ماه هوا ملایم و معتدل بوده‌است. در پر گرد اول وندیداد که از پیدایش کشورهای جهان گفت‌وگو می‌کند، چنین می‌خوانیم که اولین کشوری که اهورامزدا بیافرید ایران ویج است که هوایش خیلی سرد است. آنجا ده ماه زمستان است و دوماه تابستان. آن‌جا هوا سرد است. سرد برای آب، سرد برای زمین، سرد برای گیاه، آن‌جا زمستان از سخت‌ترین بلاها است، در پرگرد پنجم وندیداد که در موضوع بردن مرده به دخمه بحث می‌کند وارد است «اگر تابستان گذشته و زمستان رسیده‌باشد مزدیسنان باید چه‌کار کنند» و جواب آن‌را بدین‌گونه ذکر می‌کند:
«در هر محله یا هر ده مزدیسنان باید اتاقی برای مرده بسازند و بدن بی‌جان را در آن‌جا گذارند تا دو روز تا سه روز، تا یک‌ماه، تا آن‌که پرندگان به پرواز درآیند، گیاهان شروع به روییدن کنند، آب‌ها جریان پیدا کنند و بادها زمین را خشک نمایند؛ بعد مزدیسنان باید مرده را به دخمه برند.»
پس ما دیدیم که ایران ویج محلی بوده‌است سرد و یخ‌بندان و به احتمال کلی کوهستانی که بیشتر ماه‌های سال زمین از برف پوشیده و احتمال دارد گاهی تا یک‌ماه تمام راه‌ها بسته‌بوده و بدیهی است با وسایل و ابزار اولیه که در اختیار آریایی‌ها بوده‌است، کندن زمین یخ بسته و کوهستانی به منظور دفن اموات برایشان به سهولت امکان نداشت و از طرف دیگر چون در آن سرزمین یخ بسته جنگل انبوه و یا رودخانه ژرف و بزرگ وجود نداشته‌است، سوزاندن مرده یا به آب انداختن آن نیز موردی پیدا نمی‌کرده‌است. بنابراین آریایی‌ها بهترین راه برای از بین بردن اجساد مردگان خود را دخمه گذاری دانستند.
به این معنی که درگذشته خود را در قله کوه‌های بلند، که دور از آبادی بود، می‌گذاشتند که مرغان لاشخور آن‌را بخورد و زودتر از بین ببرد تا موجب بروز بیماری‌های گوناگون نشود و زندگان و بازماندگان را آلوده نکند.
پس از مطالعه و ژرف‌بینی در نوشته‌های اوستایی به ذهن نگارنده این‌طور خطور کرد که شاید علت اصلی دخمه‌گذاری در ایران باستان سردی هوا و یخ‌بندان سخت و کوهستانی بودن سرزمین ایران ویج بوده‌است، به شرحی که در بالا گفته‌شد و بعد از مقایسه‌کردن این موضوع با آب و هوا و چگونگی نقاطی که ساکنین آن‌جا در حال حاضر اموات خود را در بالای کوه‌های بلند می‌گذارند، حدس بالا به یقین پیوست. امروز تا آن‌جایی که اطلاع داریم در دو نقطه دنیا اقوامی زندگی می‌کنند که با این‌که زرتشتی نیستند، معهذا مرده‌هایشان را در بالای کوه می‌گذارند و آنها را دفن نمی‌کنند. یکی از این نقاط کشور کوهستانی تبت است که به بام دنیا معروف است. در تبت قومی زندگی می‌کند که مرده‌های خود را دفن نمی‌کنند، بلکه آنها را در جاهای بلندی می‌گذارند که طعمه مرغان لاشخور شود. در دره جبال هندوکش که در شمال کابل واقع شده نیز مردمی زندگی می‌کنند که مراسم و عادات به خصوصی دارند و افغان‌ها آنها را به نام کافر می‌خوانند. این قوم نیز مرده خود را در عوض سپردن به خاک در صندوق‌هایی می‌گذارند و در بالای کوه‌های بلند می‌نهند. به‌طوری که جهانگردان و پژوهشگران نوشته‌اند سرزمین‌های نامبرده بالا هر دو کوهستانی است و دارای هوای بسیار سرد و یخ‌بندان.
با شرحی که در بالا داده‌شد، برای نگارنده مسلم است که علت اصلی دخمه‌گذاری در زمان قدیم تنها سردی زیاده از حد هوا و کوهستانی بودن محل سکونت آریایی‌ها و ناتوانی در کندن زمین یخ بسته با لوازم و ابزار اولیه بوده‌است.

منبع: کتاب آیین کفن و دفن نوشته موبد اردشیر آذرگشسب
از سايت انجمن زرتشتيان تهران

--------------------------------------

همراه برساد

۱۴ آذر ۱۳۸۹

آتش بزرگ کردن یکی از سنتهایی است که زرتشتیان بعد از درگذشت فردی آن را برگزار می کنند، سنتی که امروز نمی توان آن را همچون گذشته برگزار نمود، اما همچنان شاهد اجرای آن هستیم.

در ادامه مطلب می توانید تصاویر و توضیحاتی از این مراسم را ببینید:

آتش آتشکده ها، برگرفته از آتش 16 صنوف مختلف است، همچون آتش نانوایی، آهنگری، مسگری و...که براي همازوری و بعد از برگزاری مراسم پالايش طولاني تقريبا يكساله همراه با اوستاخوانی توسط موبدان در آتشکده ها تخت نشین می شده است.

آیین آتش بزرگ کردن در واقع يادآور همازوری مردم در پيشه هاي مختلف از كارگري تا پادشاهي و نيز يادآور توجه به اشا اين هنجار هستي توسط نماينده گيتيايي اش آتش است كه محور يادكرد، راستي و درستي و نظم اهورايي (اشا) قرار مي گيرد.

بدین ترتیب که در زمان برگزاری این مراسم، گُلي از آتشِ آتشهای پيشه ها و مشاغل که همچنان از آتش استفاده می کرده اند را جمع آوري کرده و آن را با نیایش و به ويژه آتش نيايش يکی کرده، و گُلي از آن را با همازوري بهدينان و نيايش همگاني به آتش آتشكده مي افزودند. البته در طول زمان از یک سو تعداد اين آتشها کاهش یافته بطور نمونه در نانوایی ها از آتش گازی استفاده می کنند یا برخی از صنوف به طور کلی اكنون آتشي در اختيار ندارند و از سوی دیگر حضور زرتشتیان در آن صنوف کاهش یافته با برگزاری این مراسم در سده هاي اخير با يادآوري اينكه آتش نماد گيتيايي اشا بوده و راستي و درستي اساس پيشرفت است و نيز توجه به اينكه وجود آتش پايه صنعت و تمدن است به نوعی از فراموشگري اين نكات و غفلت از پاسداشت آتش كه نماد همازوري پيشه هاست، برگزار مي شده است.

تا اینکه در چند سال گذشته دیگر صنفی نماند که بتوان از آن آتش گرفت و در نتیجه امروزه این مراسم به شیوه ی دیگری برگزار می شود، امروزه در کنار مجمر آتش آتشکده، سه یا 6 خشت یا آجر با کمی فاصله نسبت به هم قرار می دهند، بر روی هر کدام از خشتها مقداری ساقه گندم قرار می دهند و دسته ای از ساقه های گندم را نیز موبد در دست می گیرد، و بدین ترتیب اوستاخوانی آغاز می شود، با روشن شدن ساقه ها توسط موبدی دیگر، موبد اولی دسته های گندم را به روی اولین دسته ساقه ها که بیشترین فاصله را از مجمر دارد قرار می دهد و آنرا روشن می کند سپس با استفاده از آتش اولین جایگاه، ساقه های جایگاه دومی روشن می شود تا اینکه بالاخره با روشن شدن ساقه های جایگاه آخر، موبد برخی از ساقه های روشن را به داخل مجمر آتش می گذارد.

این مراسم معمولا همانطور که آمد بعد از درگذشت یک فرد برگزار می شود تا کرفه آن به فرد درگذشته برسد.

در ادامه مطلب تصاویری از این آیین را ببینید:

Death Ceremonies Ceremony